Γεωκληρονομια
γεωποικιλοτητα
γεωτοποι
γεωδιατηρηση
ΕΛΛΑΔΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
|
ΓλωσσαριΓεωλογικό περιβάλλον ή γεωπεριβάλλον
Η έννοια του περιβάλλοντος ιδωμένη από την πλευρά του κλάδου των γεωλογικών επιστημών. Είναι γνωστό ότι η έννοια περιβάλλον είναι πολύσημη και ότι ο καθένας ανάλογα με την επιστημονική του περιοχή (Βιολογία, Ιστορία κλπ.) και το γνωστικό του πεδίο έχει και την αντίστοιχη προσέγγιση της έννοιας του περιβάλλοντος. Γεωποικιλότητα Ο πυρηνικός ορισμός για τη γεωποικιλότητα είναι: «Η ποικιλία των πετρωμάτων μορφών, τοπίων και διαδικασιών που απαντώνται πάνω στον πλανήτη αποτελούν τη γεωποικιλότητα». Παρόλα αυτά έχουν διατυπωθεί εξελικτικά περισσότερο σύνθετοι ορισμοί. Ο Gray (2004) επιχειρεί μια αποδελτίωση των σχετικών ορισμών και προτείνει τον ακόλουθο: «Γεωποικιλότητα είναι η ποικιλία των γεωλογικών περιβαλλόντων, φαινομένων και διαδικασιών που δημιουργούν τα τοπία, τα ορυκτά, τα εδάφη και τα πετρώματα που δίνουν το πλαίσιο για τη ζωή στη γη. Είναι ακόμη ο δεσμός μεταξύ των ανθρώπων, των τοπίων και της κουλτούρας τους, με τα εδάφη, ορυκτά, πετρώματα, απολιθώματα, τις σύγχρονες διαδικασίες και το δομημένο περιβάλλον, με τη διαμεσολάβηση της βιοποικιλότητα[1]» (Gray M., 2004). Η αξία αυτής της ποικιλότητας είναι πολύ σημαντική στο φυσικό κόσμο, όπως άλλωστε και στον πολιτιστικό. Η γεωποικιλότητα, ειδικότερα, πέραν της επιστημονικής γνώσης που προσφέρει, πράγμα που ήταν ήδη γνωστό, τουλάχιστον στους ειδικούς, παρέχει οφέλη όπως οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά, που τώρα άρχισαν να μελετώνται, μέσα από αξίες όπως η απόλαυση (appreciation), η γνώση (knowledge), τα προϊόντα (products), τα οικοσυστήματα αποτέλεσμα των γεωμορφολογικών διεργασιών (ecosystems). Με ένα λόγο η γεωποικιλότητα πέραν της αυταξίας της, της εγγενούς της δηλαδή αξίας, συμβάλλει άμεσα ή έμμεσα στην καλυτέρευση της ποιότητας ζωής του ανθρώπου. Τα οφέλη αυτά μπορούν να υπολογιστούν και σε οικονομικά μεγέθη όπως δείχνουν σχετικές έρευνες (εισόδημα, θέσεις εργασίας). [1] Είναι γνωστή η Σύμβαση για τη Βιοποικιλότητα (CBD) που υπογράφηκε στο Ρίο το 1992. Η κύρια πρόσθετη αξία της σύμβασης είναι ότι μιλά για μια ολοκληρωμένη προσέγγιση της διατήρησης της φύσης, για μια ισορροπημένη χρήση των φυσικών πόρων, για τη συμμετοχή του κόσμου ώστε η φροντίδα για το περιβάλλον να διαμορφώσει τον τρόπο σκέψης και έτσι να λειτουργήσει η αειφορία και η βιωσιμότητα της σημερινής και των μελλοντικών γενεών. Η σύμβαση αποτέλεσε φυσικά σημείο τομής για τα περιβαλλοντικά πράγματα Αλλά κατά τη γνώμη της γράφουσας ιδωμένη από την πλευρά της έμβιας φύσης. Η βιοποικιλότητα έχει βάση τη γεωποικιλότητα (Progeo News, 1999) και είναι γέννημα της κατά κάποιον τρόπο, αφού η γεωποικιλότητα μετράει κάποια δισεκατομμύρια χρόνια, ενώ η βιοποικιλότητα είναι μόλις κάποιων εκατομμυρίων ετών. Στην πραγματικότητα η γεωποικιλότητα υποστηρίζει, θεμελιώνει τη βιοποικιλότητα και τα εδάφη είναι ο δεσμός μεταξύ τους. Η αξία της γεωποικιλότητας για τους οικότοπους δεν έχει καλά μελετηθεί. Η στενή σχέση όμως μεταξύ τους είναι πλέον αναγνωρισμένη σε ένα βαθμό. Ο Οργανισμός English Nature (2004b), ο οποίος είναι ο Οργανισμός διατήρησης της φύσης της Αγγλίας, εξέτασε έναν αριθμό περιπτώσεων για να μελετήσει αυτήν τη σχέση μεταξύ εωλογίας και βιοποικιλότητας. Η ευαισθητοποίηση για τη γεωποικιλότητα και τις πρώτες ύλες της γης είναι ουσιώδης για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Εάν διαφυλάξουμε το φυσικό περιβάλλον σε καλή κατάσταση τότε και η υγεία μας καθώς και η υγεία και το μέλλον του πλανήτη θα διαφυλαχθεί. Η γεωποικιλότητα μπορεί να εκφραστεί ποσοτικά, με το λόγο των τύπων γεωτόπων σε μια περιοχή ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο (Θεοδοσίου 2006). Η έννοια-αντίληψη (concept) της διατήρησης της γεωποικιλότητας είναι μία έννοια περιβαλλοντική ( ΕΙΡ. ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ-ΔΡΑΝΔΑΚΗ, 2005, Θεοδοσίου 2006 ). Γεώτοποι «Οι γεωλογικές-γεωμορφολογικές εμφανίσεις και μορφές που αντιπροσωπεύουν σημαντικές στιγμές της Ιστορίας της Γης, είναι σημαντικοί μάρτυρες της μακράς εξέλιξής της ή δείχνουν σύγχρονες φυσικές, γεωλογικές διεργασίες που συνεχίζουν να εξελίσσονται στην επιφάνεια της Γης. Πρόκειται για ένα δίκτυο πληροφοριών που αφορούν το παρελθόν της γης, ηλικίας εκατομμυρίων ετών. Οι πληροφορίες αυτές αναφέρονται στο κλίμα, τη χλωρίδα, την πανίδα, το παλαιοπεριβάλλον, την παλαιογεωγραφία, τις τεκτονικές κινήσεις του παρελθόντος της γης.» ((Θεοδοσίου -Δρανδάκη Ειρ., 1995, περιοδ. ΤΙCCHΗ, περιοδ. Ν. Οικολογία, και άλλων προηγούμενα ξένων) και (Δρανδάκη et al. 1999)). Οι γεώτοποι είναι τα βιβλία, τα αρχεία της Γης. Σε κάθε περιοχή του πλανήτη μας βρίσκονται γεωλογικές θέσεις -γεώτοποι- που μας διηγούνται την ιστορία της Γης στη συγκεκριμένη περιοχή, αρκεί να μπορούμε να την αποκωδικοποιήσουμε. Οι γεώτοποι πρέπει να διατηρηθούν για επιστημονικούς, ερευνητικούς, εκπαιδευτικούς και ευρύτερα πολιτιστικούς σκοπούς. Διατηρώντας το δίκτυο των γεωτόπων επιδιώκεται ώστε να υπάρχει δυνατότητα μελλοντικής έρευνας για την επίλυση γεωλογικών και κοινωνικών προβλημάτων, υποστήριξη νέων θεωριών και ανάπτυξη νέων τεχνικών ή ιδεών (Ellis et al, 1996). Επιδιώκεται ακόμη να υπάρχουν θέσεις-μαρτυρίες γεωλογικές, για την εκπαίδευση των σπουδαστών όλων των βαθμίδων, της παρούσης και των μελλοντικών γενεών, όπως και θέσεις για κάθε ενδιαφερόμενο άνθρωπο για να αντιληφθεί τη μακρά ιστορία του πλανήτη μας. Η ανάγκη για τη διατήρηση γεωτόπων για την έρευνα και την εκπαίδευση είχε συνειδητοποιηθεί από πολύ νωρίς (Anderson et al 1990, Black & Gonggrjip 1990). Γεωλογική - Γεωμορφολογική Κληρονομιά Η γεωλογική-γεωμορφολογική κληρονομιά είναι το σύνολο των γεωτόπων, αποθέσεων, μορφών και διαδικασιών, οι οποίοι συνθέτουν τη γεωλογική ιστορία κάθε περιοχής. Γεωλογική-γεωμορφολογική κληρονομιά έχει περιγραφεί ακόμη «ως η γεωλογία και η γεωμορφολογία στο φυσικό τους χώρο» (Prosser 2002a). Η διατήρηση αυτής της κληρονομιάς ή των γεωτόπων που τη συναποτελούν, είναι ευνόητη, για λόγους και σκοπούς επιστημονικούς, ερευνητικούς, διδακτικούς, εκπαιδευτικούς, οικολογικούς, τουριστικούς, αισθητικούς και γενικότερα πολιτιστικούς. O Stevens (1994) ορίζει ότι λέγοντας διατήρηση της γεωλογικής ? γεωμορφολογικής κληρονομιάς, εννοούμε «τη διατήρηση μέρους των φυσικών πηγών της γης που αφορούν την πολιτιστική κληρονομιά η οποία περιλαμβάνει την κατανόηση της γεωλογίας και την πνευματική απόκριση σ΄αυτό». Η έννοια-αντίληψη (concept) της διατήρησης της γεωλογικής-γεωμορφολογικής κληρονομιάς είναι μία έννοια πολιτιστική. Η έννοια της διατήρησης της γεωλογικής κληρονομιάς είναι έννοια παλαιότερη της διατήρησης της γεωποικιλότητας. Πρόκειται για έννοια ευρύτερη η οποία κερδίζει όλο και περισότερο έδαφος. Η αιτία γι? αυτήν τη μεταβολή εκτιμάται ότι οφείλεται στη σταδιακή συνειδητοποίηση της ανάγκης για μεγαλύτερη διατήρηση όχι μόνο των εξαίρετων θέσεων-μνημείων και μνημείων της γεωλογικής κληρονομιάς αλλά και θέσεων για την τοπική κοινωνία, την περιβαλλοντική εκπαίδευση και την αναψυχή. Έτσι στο Ηνωμένο Βασίλειο υπάρχουν πλέον πέραν της καταγραφής ιδιαίτερα σημαντικών επιστημονικών θέσεων (GCR), τοπικά σχέδια δράσης της γεωποικιλότητας (LGAPs) που ακριβώς στοχεύουν στην ανάδειξη, διατήρηση και προστασία των τοπικών γεωλογικών πηγών χωρίς εθνική νομοθεσία αλλά από τις τοπικές και περιφερειακές εθελοντικές ομάδες για RIGS. Μια τέτοια πρόταση έγινε στην περιοχή της Κοζάνης. Η διατήρηση της γεωλογικής-γεωμορφολογικής κληρονομιάς είναι σημαντική για την επιστημονική έρευνα, την εκπαίδευση και την επιμόρφωση. Ακόμη συνδέεται άμεσα με άλλες μορφές διατήρησης της κληρονομιάς, του φυσικού και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος γι΄ αυτό και η προώθηση της είναι θεμελιώδης για ολοκληρωμένα προγράμματα διατήρησης. Επομένως, η ενσωμάτωση της στις όποιες στρατηγικές διατήρησης της φύσης και του περιβάλλοντος είναι ουσιώδης για τη βιωσιμότητα του. Γεωπάρκο Ως γεωπάρκο «ορίζεται μια περιοχή η οποία περιέχει έναν ικανό αριθμό γεωτόπων δηλ. θέσεων γεωλογικής-γεωμορφολογικής κληρονομιάς κάθε κλίμακας, και αποτελεί ένα μωσαϊκό γεωλογικών χαρακτηριστικών ιδιαίτερου ενδιαφέροντος, σπανιότητας ή κάλλους, αντιπροσωπευτικών της περιοχής, των γεγονότων και διαδικασιών της γεωλογικής ιστορίας της. Τα χαρακτηριστικά αυτά μπορούν να χρησιμεύσουν για ερευνητικούς, εκπαιδευτικούς, τουριστικούς, αναπτυξιακούς σκοπούς. Η περιοχή του γεωπάρκου έχει σχετικά καθορισμένα όρια και αρκετή έκταση ώστε να μπορούν να μελετηθούν και να λάβουν χώρα δράσεις τοπικής κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης. Πιθανώς το ενδιαφέρον της περιοχής να μην είναι μόνο γεωλογικό αλλά να έχει επίσης οικολογική, αρχαιολογική, ιστορική, ή πολιτιστική αξία. Πιστοποίηση για τη γεωεπιστημονική αξία του γεωπάρκου πρέπει να δίνεται από το Εθνικό Γεωλογικό-Μεταλλευτικό Ινστιτούτο ή άλλο αντίστοιχο θεσμοθετημένο γεωεπιστημονικό Όργανο» (ορισμός UNESCO[1]). Οι προϋποθέσεις αυτές συνδυάζονται με την εθνική νομοθεσία κάθε κράτους μέλους του Παγκόσμιου Οργανισμού. Γεωδιατήρηση Η γεωδιατήρηση είναι γενικότερη έννοια και σημαίνει ότι η χρήση των φυσικών πόρων πρέπει να γίνεται με συνετό τρόπο, σύμφωνα με τις αρχές της βιωσιμότητας (ή αειφορίας). Οι αρχές της αειφορίας στηρίζονται στην παραδοχή ότι πρέπει να ικανοποιούμε τις ανάγκες του παρόντος εξασφαλίζοντας και στις μελλοντικές γενιές την ίδια δυνατότητα (βιβλιογραφία για αειφορία). Η εφαρμογή της αειφορίας στο γεωλογικό περιβάλλον και στη διατήρηση της γεωλογικής κληρονομιάς και των γεωτόπων, που είναι μη ανανεώσιμοι πόροι, σημαίνει ότι οποιοσδήποτε χωροταξικός σχεδιασμός και χρήση γης θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη του αυτήν την παράμετρο και να προβλέπει για τη διατήρηση εκείνων των ιδιοτήτων και χαρακτηριστικών που επιτρέπουν στη φύση να καλύψει όλο το φάσμα των λειτουργιών της συμπεριλαμβανομένων και αυτών της γεωποικιλότητας (Θεοδοσίου-Δρανδάκη, 1999). Γεωλογικά μνημεία Φυσικοί πόροι ή βιολογικοί σχηματισμοί ή ομάδες τέτοιων σχηματισμών, που έχουν εξαιρετική παγκόσμια αξία από αισθητική ή επιστημονική άποψη. Διαφύλαξη (Preservation) Η διαφύλαξη είναι περισσότερο συνδεδεμένη με την προστασία των ιστορικών μνημείων, όπου οι διαχειριστικοί στόχοι σκοπό έχουν να κρατήσουν τα μνημεία σχεδόν σε μια κατάσταση χωρίς καθόλου μεταβολές, όπως ήταν στο παρελθόν όσο αυτό είναι ανθρωπίνως δυνατό. Διατήρηση (Conservation) H διατήρηση επιτρέπει τη συνεχή ή συνεχιζόμενη εξέλιξη ενός τοπίου ή ενός οικισμού, αλλά μπορεί να εμπεριέχει ένα ποσοστό ενεργούς διαχείρισης, για παράδειγμα, το να εμποδίζεται η παρείσδυση από ανεπιθύμητη χλωρίδα ή πανίδα. βιβλιογραφια
συνδεσμοιΕλληνικό Φόρουμ Γεωπάρκων : http://www.hellenicgeoparks.gr
Ευρωπαϊκή Ένωση : http://europa.eu/index_el.htm Υπουργείο Ανάπτυξης : http://europa.eu/index_el.htm Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς : http://www.neagenia.gr Δίκτυο Μεσόγειος SOS : http://medsos.gr/medsos/ Ευώνυμος Οικολογική Βιβλιοθήκη : http://www.evonymos.org/ Δίκτυο Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων : http://www.europeangeoparks.org Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας : http://www.gsrt.gr Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου : http://www.lesvosmuseum.gr/site/home.csp Ελληνική Γεωλογική Εταιρεία : http://www.geosociety.gr/ Σύλλογος Ελλήνων Γεωλόγων (Σ.Ε.Γ) : http://www.geologist.gr/ Γεωτεχνικό Επιμελητήριο (ΓΕΩΤΕΕ) : http://www.geotee.gr/ Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε) : http://www.hcmr.gr/ Αστεροσκοπείο Αθηνών : http://www.noa.gr/ Υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης : http://www.gnto.gr/?langID=1 Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων : http://www.minenv.gr/ WWF (World Wide Fund for Nature) : http://www.wwf.gr/ Greenpeace : http://www.greenpeace.org/greece/ Αρκτούρος : http://www.arcturos.gr/gr/ Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης : http://www.greeknature.org/ Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Τμήματος Γεωλογίας «Θεόφραστος» : http://geolib.geo.auth.gr/ojs-2.2.2/ Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Μαρώνειας : http://www.kpemaronias.gr/ Unesco: http://portal.unesco.org |
